Liczba gospodarstw ekologicznych w Polsce ciągle rośnie, ponieważ wzrasta także popyt na produkowaną w nich eko-żywność. Takie produkty wytwarzane bez użycia chemicznych pasz czy pestycydów są zwyczajnie zdrowsze i smaczniejsze, a poza tym ich proces produkcji jest przyjazny dla środowiska naturalnego. Poniżej dowiesz się, jak założyć gospodarstwo ekologiczne w Polsce, ponieważ wymaga to spełnienia pewnych wymagań narzuconych przez przepisy unijne.
Czym jest gospodarstwo ekologiczne?
Zacznijmy od sprecyzowania, czym jest gospodarstwo ekologiczne. Definicja tego pojęcia wskazuje, że jest to nic innego jak gospodarstwo rolne, w którym produkcja roślinna lub zwierzęca odbywa się w sposób naturalny, a więc bez wykorzystywania syntetycznych środków chwastobójczych i ochrony roślin, przemysłowych pasz, czy też nawozów sztucznych.
Z oczywistych względów uprawa roślin w ramach takiego gospodarstwa wymaga również stosowania ekologicznego materiału siewnego (powstałego m.in. bez GMO i hormonów) ), a także specyficznych metod produkcji takich jak płodozmian, który jest naturalnym sposobem na zwiększenie plonów. W przypadku hodowli zwierząt należy natomiast dbać o ich dobrostan, czyli np. zapewniać dostęp do wybiegów.
Warto też dodać, że aby trafiająca do sklepów żywność mogła nosić miano „eko”, wyprodukowane w gospodarstwie ekologicznym produkty powinny również być potem przetwarzane bez zastosowania chemicznych dodatków.
Gospodarstwo ekologiczne w Polsce – podstawy prawne
Jeśli zamierzasz założyć gospodarstwo ekologiczne, w pierwszej kolejności zapoznaj się z przepisami. Ten rodzaj rolnictwa jest bowiem dość restrykcyjnie uregulowany przez przepisy unijne, które z oczywistych względów obowiązują także w Polsce. Konieczność przestrzegania pewnych zasad prowadzenia eko-gospodarstwa wynika z prostego powodu – tylko w ten sposób można zapewnić najwyższą jakość finalnego produktu, która jest oczekiwana przez konsumentów.
W Polsce podstawą prawną w tym zakresie jest przede wszystkim Ustawa z dnia 23 czerwca 2022 r. o rolnictwie ekologicznym i produkcji ekologicznej, a także regulacje unijne m.in. rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/848 z dnia 30 maja 2018 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych. Istnieje też dość ważna lista dozwolonych środków i metod produkcji, której każdy właściciel eko-gospodarstwa musi bezwzględnie przestrzegać.

Jak założyć gospodarstwo ekologiczne? Od czego zacząć?
Dokładną instrukcję, jak założyć gospodarstwo ekologiczne, znajdziesz m.in. na stronach rządowych. Swoją „przygodę” z taką formą działalności rolnej musisz bowiem rozpocząć od dopełnienia pewnych formalności. Poniżej wyjaśniamy kolejne czynności, jakie w tym zakresie trzeba wykonać.
1. Zgłoszenie do jednostki certyfikującej.
Gospodarstwa ekologiczne na terenie Unii Europejskiej podlegają ścisłej kontroli przez tzw. jednostki certyfikujące. W Polsce jest ich 12 i ich listę znajdziesz na stronie rządowej. Każda z nich specjalizuje się w innej dziedzinie rolnictwa, dlatego w pierwszej kolejności musisz wybrać odpowiednią według właśnie tego klucza, uwzględniając również jej lokalizację.
Do wybranej jednostki certyfikującej musisz złożyć zgłoszenie podjęcia działalności w zakresie rolnictwa ekologicznego na formularzu wymaganym przez daną organizację. We wniosku trzeba dokładnie wskazać rodzaj planowanej działalności, którą może być np. uprawa roślin, pszczelarstwo, czy chów zwierząt. Będziesz musiał także dołączyć do zgłoszenia różne dokumenty m.in. opis gospodarstwa z zaznaczeniem położenia gruntów, obiektów i urządzeń produkcyjnych.
Istotnym elementem wniosku będzie także Twoja zgoda na objęcie systemem kontroli.
2. Rejestracja producenta przez Wojewódzkiego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.
Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku jednostka certyfikująca przekaże Twoje dokumenty do Wojewódzkiego Inspektora Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, który na tej podstawie powinien zarejestrować Cię jako producenta ekologicznego.
3. Konwersja gospodarstwa konwencjonalnego na ekologiczne
Rejestracja gospodarstwa ekologicznego to dopiero początek rozwijania takiej działalności. Zgodnie z przepisami należy bowiem najpierw przestawić takie gospodarstwo z konwencjonalnego na ekologiczne. Chodzi o to, aby przywrócić w nim równowagę ekologiczną, czyli np. oczyścić glebę z pozostałych w niej niedozwolonych środków chemicznych, a także dokonać niezbędnych zmian organizacyjnych.
Tzw. okres konwersji rozpoczyna się wraz z przystąpieniem rolnika do systemu kontroli i trwa:
- 24 miesiące – w przypadku planowania upraw roślin rocznych lub hodowli zwierząt,
- 36 miesięcy – w przypadku planowania upraw roślin wieloletnich.
4. Kontrola gospodarstwa i uzyskanie certyfikatu
Po okresie konwersji Twoje gospodarstwo zostanie skontrolowane przez jednostkę certyfikującą. Jeśli wyniki kontroli będą pozytywne, otrzymasz certyfikat potwierdzający ekologiczny status swojego gospodarstwa. Taki certyfikat wydawane jest zazwyczaj na 12 miesięcy, a więc po tym okresie musisz się spodziewać kolejnej kontroli w celu jego przedłużenia.
Kontrola obejmuje m.in. analizę dokumentacji, którą będziesz musiał prowadzić regularnie dla swojego gospodarstwa ekologicznego. Musi ona obejmować m.in.:
- rejestr wykonanych zabiegów rolnych,
- rejestr stosowanych środków produkcji rolnej i ochrony roślin,
- dane na temat terminów i wielkości zbiorów itp.
Warto wiedzieć, że za każdą kontrolę ekologiczną należy zapłacić, jednak istnieje możliwość ubiegania się o zwrot takich kosztów poprzez złożenie stosownego wniosku do ARiMR. Możesz również ubiegać się o inne dopłaty ze środków unijnych na prowadzenie swojego gospodarstwa ekologicznego, które mogą być wypłacane nawet przez 5 lat. Zanim więc rozpoczniesz nową działalność, dowiedz się nie tylko tego, jak założyć gospodarstwo ekologiczne pod względem formalnym, ale także jak sfinansować całe przedsięwzięcie.