Różnorodność biologiczna to mnogość żywych istot, które składają się na życie na Ziemi. Obejmuje około 8 milionów gatunków na naszej planecie, od roślin i zwierząt po grzyby i bakterie oraz ekosystemy, w których żyją – oceany, lasy, góry i rafy koralowe.
Różnorodność biologiczna – zagrożenia
Dziś tracimy gatunki 1000 razy szybciej niż w jakimkolwiek innym okresie historycznym ludzkości. Już milion gatunków jest zagrożonych wyginięciem. Ponad 3 miliardy ludzi jest zależnych od bioróżnorodności morskiej i przybrzeżnej, jeśli chodzi o źródło białka i środki do życia, a mimo to 90% światowych zasobów ryb morskich jest obecnie całkowicie wyczerpanych lub przełowionych.
Ponad 75% upraw żywności zależy od zapylania przez owady – jednocześnie w ostatnich dziesięcioleciach zmniejszyła się populacja ponad 40% znanych gatunków owadów.
Zagrożenia związane z globalną degradacją środowiska mogą niekorzystnie wpłynąć na gospodarki, zwłaszcza w krajach o niskim i średnim dochodzie. Ostatnie badania Banku Światowego szacują, że nawet częściowe zniszczenie ekosystemu, będzie kosztowało 2,3% globalnego PKB w 2030 r., a kraje Afryki Subsaharyjskiej i Azji Południowej mogą stracić odpowiednio 9,7% i 6,5% swojego realnego PKB.
Dlaczego różnorodność biologiczna jest ważna dla ludzi i planety?
„Pomimo wszystkich naszych postępów technologicznych, jeśli chodzi o wodę, żywność, lekarstwa, odzież, paliwo, schronienie i energię, jesteśmy całkowicie zależni od zdrowych i żywych ekosystemów” — mówi Elizabeth Mrema, sekretarz wykonawczy Konwencji o różnorodności biologicznej.
Różnorodność biologiczna to żyzna gleba, a także różnorodne produkty spożywcze, w tym owoce i warzywa. Jest podstawą większości gałęzi przemysłu i źródeł utrzymania oraz pomaga regulować klimat poprzez magazynowanie dwutlenku węgla i regulację opadów. Ponadto różnorodność biologiczna filtruje powietrze i wodę oraz łagodzi skutki klęsk żywiołowych, takich jak osunięcia ziemi i sztormy przybrzeżne.
Najważniejszymi ekosystemami różnorodności biologicznej na lądzie są lasy, w których występuje większość ziemskiej różnorodności biologicznej: 80 procent gatunków płazów, 75 procent gatunków ptaków i 68 procent gatunków ssaków.
Według badań degradacja ekosystemów, wpływa bezpośrednio na rozwój chorób. Szacuje się, że około 60 procent infekcji u ludzi jest pochodzenia zwierzęcego. Szybki rozwój zbliża do siebie zwierzęta i ludzi, zwiększając ryzyko rozprzestrzeniania się chorób, takich jak COVID-19.
Jednocześnie przyroda jest ważnym źródłem wielu leków stosowanych we współczesnej medycynie. Rośliny, zwierzęta i drobnoustroje umożliwiają medycynie zrozumienie fizjologii człowieka i leczenie chorób. Cztery miliardy ludzi polegają głównie na lekach naturalnych, a około 70 procent leków przeciwnowotworowych to produkty naturalne lub syntetyczne stworzone przez samą naturę. W Stanach Zjednoczonych co najmniej 118 ze 150 najpopularniejszych leków na receptę opiera się na produktach naturalnych.

W jaki sposób różnorodność biologiczna jest powiązana z gospodarką?
Różnorodność biologiczna jest podstawą rozwoju gospodarczego. Wzrost gospodarczy o wartości około 44 bilionów USD, stanowiący ponad połowę światowego PKB, zależy w różnym stopniu od przyrody i jej usług.
Budownictwo, rolnictwo oraz produkcja żywności i napojów to trzy branże zależne od przyrody. Wymagają albo bezpośredniego pozyskiwania zasobów z lasów i oceanów, albo polegają na usługach ekosystemowych, takich jak zdrowe gleby, czysta woda, zapylanie i stabilny klimat. Życie, systemy żywnościowe i energetyczne miliardów ludzi zależą od zasobów naturalnych, które są niezbędne dla człowieka. Spośród setek milionów ludzi żyjących w ubóstwie 70 procent jest bezpośrednio zależnych od dzikich gatunków roślin i zwierząt.
Dlaczego różnorodność biologiczna jest kluczem do walki z kryzysem klimatycznym?
Do końca wieku kryzys klimatyczny prawdopodobnie stanie się jednym z najważniejszych czynników utraty różnorodności biologicznej. Globalne ocieplenie już wpływa na gatunki i ekosystemy na całym świecie, a rafy koralowe, góry i ekosystemy polarne należą do najbardziej narażonych.
Zdrowe ekosystemy będą miały kluczowe znaczenie dla rozwiązania tego kryzysu. Lądy i oceany są naturalnymi pochłaniaczami dwutlenku węgla, pochłaniającymi ponad połowę wszystkich emisji gazów cieplarnianych, chroniąc świat przed jeszcze szybszym ociepleniem. Ochrona i przywracanie naturalnych przestrzeni na lądzie i w wodzie ma zasadnicze znaczenie dla ograniczenia emisji dwutlenku węgla.
Jak przeciwdziałać degradacji środowiska?
Człowiek, coraz bardziej świadomy swojego wpływu na kondycje przyrody, stara się przeciwdziałać jej degradacji. W ciągu ostatnich trzech dekad udało się uratować prawie 50 gatunków ptaków i ssaków, które były na skraju wyginięcia. Eksperci zauważają, że już prawie jedna trzecia wszystkich gospodarstw na świecie – prawie 163 miliony – stosuje zrównoważone metody uprawy. Także tempo wylesiania spadło w ostatnich 25 latach o 33 procent.
Eksperci podkreślają, że wszystkie te liczby wskazują, że sytuacja nie jest beznadziejna, a społeczność międzynarodowa powinna podwoić wysiłki na rzecz zachowania i ochrony bioróżnorodności. Zidentyfikowali osiem priorytetowych obszarów dalszych działań w tym obszarze:
• Ochrona gruntów i lasów, w tym przeciwdziałanie degradacji gleb i odtwarzanie ekosystemów leśnych.
• Zmiany w praktykach rolniczych – stosowanie podejścia agroekologicznego w celu zwiększenia produktywności przy jednoczesnym minimalizowaniu negatywnego wpływu na różnorodność biologiczną.
• Zmiana systemu żywnościowego, w tym upowszechnienie informacji o zdrowym stylu życia i potrzebie spożywania większej ilości pokarmów roślinnych, a mniej produktów mięsnych.
• Odtwarzanie ekosystemów morskich i rozwój akwakultury.
• Stosowanie przyjaznych środowisku rozwiązań w budownictwie miejskim i tworzenie „zielonej” infrastruktury.
• Przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, w tym stopniowe wycofywanie paliw kopalnych.
• Wprowadzenie zasady harmonijnego współdziałania wszystkich ekosystemów.
Specjaliści podkreślają również potrzebę odpowiedniego finansowania działań związanych z ochroną różnorodności biologicznej. Rocznie na te cele przeznacza się mniej niż 100 miliardów dolarów, chociaż potrzebne są setki miliardów.